Φυσιογνωμία και Δραστηριότητες του Τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε.

Μήνυμα του Προέδρου του Τμήματος,

Καθηγητή Στέλιου Παπαθανασόπουλου

Το Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών είναι ένα από τα νεότερα Τμήματα του παλαιότερου και μεγαλύτερου Πανεπιστήμιου της χώρας. Άρχισε να λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 1990-1991 αποσκοπώντας να καλύψει τις ανάγκες της ακαδημαϊκής διδασκαλίας και έρευνας στο χώρο των επικοινωνιακών σπουδών στη χώρα. Τα τελευταία δεκαεπτά χρόνια λειτουργεί και αναπτύσσεται και έχει τη χαρά να βλέπει ότι πολλοί από τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του διαπρέπουν στα έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ, στην έρευνα, καθώς και σε άλλες δραστηριότητες της ελληνικής κοινωνίας και πολιτισμού. Όλα αυτά τα χρόνια και παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, το Τμήμα ΕΜΜΕ εμφάνισε μια συνεχή, σταθερή και έντονη δραστηριότητα τόσο στο επίπεδο της διδασκαλίας και της έρευνας, όσο και ευρύτερα, με τη συμμετοχή στο δημόσιο διάλογο στον ελληνικό και διεθνή χώρο, με μελέτες, παρεμβάσεις, συνέδρια, διακρίσεις, καλλιτεχνικά δρώμενα. Η επικοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποτελούν στις μέρες μας το νέο πεδίο της κοινής μας αναφοράς. Καθώς έχουμε εισέλθει στον εικοστό πρώτο αιώνα, το Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έχει ως στόχο να προσφέρει υψηλού επιπέδου σπουδές στους φοιτητές του και παράλληλα να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης του επιστημονικού πεδίου της επικοινωνίας στην Ελλάδα και, αν αυτό είναι δυνατό, να διευρύνει τους ορίζοντές του στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Το Τμήμα ΕΜΜΕ για να επιτύχει αυτούς τους στόχους βασίζεται στις παρακάτω αρχές: Καταβάλλουμε κάθε αναγκαία προσπάθεια για την πολύπλευρη επιστημονική εκπαίδευση των φοιτητών, επιδιώκουμε να προάγουμε την κριτική προσέγγιση των επικοινωνιακών πρακτικών, συμπεριφορών και τεχνολογιών, καθώς και προσδοκούμε να προάγουμε την κριτική γνώση των φοιτητών μας για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Οι επικοινωνιακές σπουδές είναι ένα πεδίο που παράγει μια κατανόηση για τις προδιαθέσεις, την παραγωγή, και την ερμηνεία της επικοινωνίας σε διαφορετικές μορφές από την ομιλία έως τα ηλεκτρονικά μέσα, από τον γραπτό λόγο έως το διαδίκτυο. Ως Τμήμα βασιζόμαστε στην παραδοχή ότι οι σπουδές στην Επικοινωνία και τα ΜΜΕ αποτελούν μια μορφή κριτικής δραστηριότητας. Στο πλαίσιο της, η «καθημερινή» αντικειμενικότητα του νοήματος της ανθρώπινης παραγωγής αμφισβητείται, διερευνάται και μετασχηματίζεται. Κι αυτό επιτελείται για έναν πρακτικό λόγο. Μέσα από τη διδασκαλία, την έρευνα και τις δραστηριότητές μας αποσκοπούμε να αναπτύξουμε και να προάγουμε αυτή την ικανότητα των φοιτητών μας και προσδοκούμε αυτοί με τη σειρά τους να συμβάλουν στα αισθητικά, πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά περιβάλλονται που ζουν και δραστηριοποιούνται. Αποσκοπούμε, επομένως, στο να δημιουργήσουμε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που να προωθεί την έρευνα και τη διδασκαλία, να θέτουμε ερωτήματα για αυτά που διδάσκουμε και μελετάμε και να δείξουμε μέσα από τους φοιτητές μας και το έργο μας στην ελληνική κοινωνία ότι η επικοινωνία και τα ΜΜΕ χρειάζονται περισσότερη γνώση και έρευνα και λιγότερα ευφυολογήματα. Γι' αυτό το λόγο από την ίδρυσή του, το Τμήμα ΕΜΜΕ αποφάσισε να προσφέρει ένα πρόγραμμα σπουδών που να βασίζεται στον διεπιστημονικό χαρακτήρα του πεδίου. Τα μαθήματα θεωρητικού και πρακτικού προσανατολισμού στο πρόγραμμα σπουδών μας έχουν σχεδιαστεί για να τροφοδοτήσουν αυτή την ανάγκη. Τούτο οφείλεται και στο γεγονός ότι το ίδιο το περιβάλλον της μαζικής επικοινωνίας είναι όχι μόνον πολύπλευρο και πολυδιάστατο, αλλά λόγω της φύσης του υπόκειται σε συνεχή μεταβολή, ιδίως υπό το βάρος των τεχνολογικών εξελίξεων. Σήμερα το Τμήμα μας στελεχώνουν περισσότεροι από σαράντα διδάσκοντες και ερευνητές, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε τομείς διαφορετικούς μεταξύ τους, όπως οι σπουδές πολιτισμού, η πολιτική επιστήμη και η κοινωνιολογία, η νομική επιστήμη, η ιστορία, η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η ιστορία της τέχνης, η γλωσσολογία, οι νεοελληνικές σπουδές, οι νέες τεχνολογίες και οι εφαρμογές τους, η δημοσιογραφία, η διαφήμιση, οι δημόσιες σχέσεις, η θεωρία και η πρακτική των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Υποστηρίζουμε ότι το πρόγραμμα των σπουδών του Τμήματός μας προσφέρει μέσα από το διεπιστημονικό χαρακτήρα του τη δυνατότητα στους φοιτητές του να ακονίζουν τις κρίσιμες και αναλυτικές ικανότητές τους και εξοπλίζει τους πτυχιούχους με τις θεμελιώδεις και αμετάβλητες απαιτήσεις του επαγγέλματος της επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, η σύνθεση του Τμήματος αντανακλά το διεπιστημονικό περίγραμμα του αντικειμένου της επικοινωνίας. Ο διεπιστημονικός αυτός χαρακτήρας του Τμήματος αποτυπώθηκε και στα δύο διεθνούς εμβέλειας συνέδρια που οργάνωσε με μεγάλη επιτυχία, τα θέματα των οποίων ήταν: «Η 'κατασκευή' της πραγματικότητας και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης» (Απρίλιος 1996) και «Η ψηφιακή πρόκληση: ΜΜΕ και Δημοκρατία» (Μάιος 2001). Επίσης, το Μάιο του 2003, το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών διοργάνωσε δύο συνέδρια, το ένα αφιερωμένο στις πολιτισμικές σπουδές και την ανθρώπινη επικοινωνία, και το άλλο στην πολιτική επικοινωνία και τις νέες τεχνολογίες. Ακόμη, το Τμήμα ΕΜΜΕ έχει διοργανώσει και συνδιοργανώσει και άλλα συνέδρια, ημερίδες και εκδηλώσεις, και αυτή τη δραστηριότητά του σκοπεύει να τη συνεχίσει με ακόμη πιο ενεργό τρόπο στο μέλλον. Επίσης, το Τμήμα ΕΜΜΕ δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη λειτουργία του θεσμού της Πρακτικής Άσκησης εκτός του Τμήματος και στη διενέργεια εργαστηριακών μαθημάτων εντός του Τμήματος. Ήδη από το 1993, φοιτητές και φοιτήτριες του Τμήματός μας απασχολούνται ως εκπαιδευόμενοι σε εταιρείες και οργανισμούς του ευρύτερου χώρου της Επικοινωνίας και των Μέσων. Καυχόμαστε να λέμε ότι πολλοί φοιτητές μας έχουν βρει εργασία μέσα από το θεσμό της πρακτικής άσκησης του Τμήματος. Στο Τμήμα έχουν ιδρυθεί από το 1993 τρεις Τομείς και λειτουργούν πέντε Εργαστήρια (το Εργαστήριο Προβολής και Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος, το Εργαστήριο Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ, το Εργαστήριο Οπτικοακουστικών Μέσων, το Εργαστήριο Ψυχολογικών Εφαρμογών και Επικοινωνιακού Σχεδιασμού, το Εργαστήριο Κοινωνικής Έρευνας στα ΜΜΕ) κι αναμένεται η έγκριση από το Υπουργείο ενός ακόμη Τομέα και ενός Εργαστηρίου. Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Επικοινωνία και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 1996-97, έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα και αποτελείται από δύο κατευθύνσεις: (α) Πολιτική Επικοινωνία και Νέες Τεχνολογίες και (β) Πολιτισμικές Σπουδές και Ανθρώπινη Επικοινωνία. Το γνωστικό αντικείμενο του προγράμματος βρίσκεται στον πυρήνα των γνωστικών περιοχών για τις οποίες η ελληνική πολιτεία και κοινωνία έχουν θέσει υψηλή στρατηγική προτεραιότητα. Το πρόγραμμα αφενός προσφέρει σπουδές οι οποίες παρέχουν γνώσεις και δεξιότητες στις περιοχές τεχνολογιών πληροφορικής, επικοινωνίας, αξιοποίησης ανθρώπινου δυναμικού και πολιτιστικής κληρονομιάς και αφετέρου αφορά περιοχές επιστημονικής αιχμής (επικοινωνία, πολιτική, πολιτισμός, ανθρώπινο δυναμικό). Στην παρούσα φάση, η Γενική Συνέλευση του Τμήματος έχει αποφασίσει την αναδιαμόρφωση του μεταπτυχιακού προγράμματος ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις σύγχρονες εξελίξεις. Το Τμήμα ΕΜΜΕ σε συνεργασία με το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών άρχισαν από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 τη λειτουργία ενός νέου Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη «Μουσική Κουλτούρα και Επικοινωνία. Ανθρωπολογικές και επικοινωνιακές προσεγγίσεις της μουσικής». Επίσης, από το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006, το Τμήμα ΕΜΜΕ συμμετέχει από κοινού με το Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και σε σύμπραξη με το Τμήμα Ηλεκτρονικής του Τ.Ε.Ι. Πειραιά στο Διατμηματικό/Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τεχνολογίες της Επικοινωνίας και της Πληροφορίας για την Εκπαίδευση. Το Τμήμα ΕΜΜΕ έχει ιδρύσει και στεγάζει το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας, ένα Ινστιτούτο με πλούσια ερευνητική, εκδοτική και μελετητική δραστηριότητα. Το Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας έχει ήδη παράγει μια σειρά σημαντικών ερευνών. Το Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας έχει διοργανώσει σεμινάρια (π.χ., με την Athens Olympic Broadcasting ), συνέδρια (π.χ., Αθήνα 2004: Μετα-Ολυμπιακοί Αναστοχασμοί), κύκλους διαλέξεων (2004-05 και 2005-06) , έχει εκδώσει ικανό αριθμό βιβλίων και ήδη από το 2004 εκδίδει το πρώτο και μοναδικό έως τώρα επιστημονικό περιοδικό για τη μελέτη του επικοινωνιακού φαινομένου στη χώρα με τον τίτλο «Ζητήματα Επικοινωνίας». Η ερευνητική δραστηριότητα και παραγωγή του Ινστιτούτου είναι ζηλευτή από άλλα πλούσια ερευνητικά ιδρύματα. Το Τμήμα ΕΜΜΕ έχει σχεδόν από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του αναπτύξει διεθνείς συνεργασίες με Πανεπιστημιακά τμήματα της αλλοδαπής είτε διαμέσου των ευρωπαϊκών προγραμμάτων Erasmus / Socrates (ήδη το Τμήμα συνεργάζεται με ένα μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών τμημάτων) είτε διαμέσου των διεθνών συνεργασιών των διδασκόντων του. Ακόμη, στο Τμήμα έχουν διδάξει κατά καιρούς ξένοι συνάδελφοι και ευελπιστούμε ότι αυτή η παράδοση του Τμήματος θα διατηρηθεί και στα επόμενα χρόνια. Τέλος, αλλά όχι τελευταίο σε σημασία, το Τμήμα διαθέτει μια από τις πιο ενημερωμένες βιβλιοθήκες της χώρας στο πεδίο της επικοινωνίας και του πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει άνω των 6.000 εξειδικευμένων τόμων με ό,τι πιο σύγχρονο σε θέματα που άπτονται της Επικοινωνίας, έχουν στόχο να διερευνήσουν τις αρχές, τους μηχανισμούς και τις ιδεολογίες που ρυθμίζουν την επικοινωνία και διαμορφώνουν τις εξελίξεις στο χώρο των ΜΜΕ. Το Τμήμα επενδύει όσο μπορεί στην ανάπτυξη της βιβλιοθήκης του συχνά από τους πενιχρούς πόρους του και από τη συνεχή συνδρομή του Ινστιτούτου του. Δεν παραβλέπουμε βεβαίως και τα εμπόδια και προβλήματα που είχαμε και έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Από την ίδρυση του Τμήματος έως σήμερα το αίτημα για τη μόνιμη στέγασή του με προδιαγραφές ανάλογες προς την ταυτότητα και την αποστολή του περιμένει την επίλυσή του, παρά τις δεσμεύσεις της κεντρικής διοίκησης. Ευελπιστούμε ότι στα επόμενα δύο χρόνια το σημαντικό αυτό πρόβλημα θα έχει οριστικά επιλυθεί, σύμφωνα πάντα με τις δεσμεύσεις της κεντρικής διοίκησης. Τις δυσκολίες αντισταθμίζουν τα ελπιδοφόρα μηνύματα, όπως εκείνο που φέρνουν οι απόφοιτοι του Τμήματος, οι οποίοι δραστηριοποιούνται ήδη με επιτυχία σε όλες τις επαγγελματικές περιοχές που άπτονται του κλάδου της εφαρμοσμένης Επικοινωνίας, καθώς επίσης και στον τομέα της έρευνας και της θεωρητικής προσέγγισης του αντικειμένου αυτού και διεκδικούν με αξιώσεις τη θέση τους σε χώρους υψηλών απαιτήσεων. Στα δεκαεπτά χρόνια της λειτουργίας του, το Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης έχει αποδείξει ότι παραμένει ένας χώρος ανοικτός, που σέβεται την ύπαρξη διαφορετικών προσεγγίσεων, καλλιεργεί την κριτική σκέψη και είναι σε θέση, στη βάση πάντα της ακαδημαϊκής έρευνας και δεοντολογίας, να αμφισβητεί με γόνιμο τρόπο, αλλά και να καταθέτει τη δική του πρόταση στο σύγχρονο επικοινωνιακό γίγνεσθαι. Κάτι που σκοπεύει να συνεχίσει να κάνει και στο μέλλον με συνείδηση του ρόλου του, βασιζόμενο στο διδακτικό, το διοικητικό προσωπικό και τους φοιτητές και τις φοιτήτριές του.

Καθηγητής Στέλιος Παπαθανασόπουλος

Πρόεδρος Τμήματος ΕΜΜΕ